Symbolika serca i nerek w Biblii

Rozmowa na poszczególne wersety Pisma Świętego.
ODPOWIEDZ
Magnolia

Symbolika serca i nerek w Biblii

Post autor: Magnolia » 2020-07-02, 16:09

Czytając Psalm 139 czytamy:

13 Ty bowiem utworzyłeś moje nerki,
Ty utkałeś mnie w łonie mej matki.
14 Dziękuję Ci, że mnie stworzyłeś tak cudownie,
godne podziwu są Twoje dzieła.
I dobrze znasz moją duszę,

dalej:
23 Zbadaj mnie, Boże, i poznaj me serce;
doświadcz i poznaj moje troski12,
24 i zobacz, czy jestem na drodze nieprawej,
a skieruj mnie na drogę odwieczną!


Ale czy rozumiemy czym jest serce i nerki w rozumieniu żydowskim?

Serce (hebr. „leb”, „lebab”; grec. „kardia”) w Piśmie Świętym zarówno Starego, jak i Nowego Testamentu przede wszystkim utożsamiane jest z sumieniem człowieka. Dlatego św. Paweł napisze: „Chlubą bowiem jest dla nas świadectwo naszego sumienia, bo w prostocie serca i szczerości wobec Boga, a nie według mądrości doczesnej, lecz według łaski Bożej postępowaliśmy na tym świecie, szczególnie względem was” (2 Kor 1, 12).

Słowo „serce” w Biblii często rozumiane jest w znaczeniu przenośnym. Jest synonimem „środka”, jak np. w Księdze Wyjścia 15, 8, gdzie jest napisane „w sercu morza”. Ponadto bywa ono utożsamiane z poznaniem, czyli z rozumem. W Księdze Przysłów wielokrotnie czytamy, że zdolności intelektualne też są sprawą serca: „(...) ku mądrości nachylisz swe ucho, ku roztropności nakłonisz swe serce, tak, jeśli wezwiesz rozsądek, przywołasz donośnie rozwagę” (2, 2). Serce to również miejsce woli („Natan powiedział do króla: «Uczyń wszystko, co zamierzasz w sercu, gdyż Pan jest z tobą»” – 2 Sm 7, 3), uczuć („Dokąd w mej duszy będę przeżywał wahania, a w moim sercu codzienną zgryzotę? Jak długo mój wróg nade mnie będzie się wynosił?” – Ps 13, 3), które wyrażają się m.in.: bólem, radością, strachem, rozpaczą czy odwagą.

„Stąd też termin ten obejmuje wszelkie wymiary ludzkiej egzystencji, jest po prostu rozumiany jako całe wnętrze człowieka (np. Jr 17, 9n) albo uosabia człowieka jako całość (Ps 22, 15; 27, 3)” – „Nowy leksykon biblijny”, Wydawnictwo „Jedność”, Kielce 2011, s. 677.

W ST jest też mowa o sercu Boga. Jest to „miejsce” Jego uczuć (Rz 6, 6; Oz 11, 8), wierności (1 Krl 9, 3) i woli (Rdz 8, 21; Jr 7, 31). Oczywiście, nie chodzi o to, by Boga przedstawiać na sposób ludzki. Autorom biblijnym chodziło raczej o to, by zaprezentować Go w sposób bardzo osobisty i pokazać Go w całej pełni.
https://www.niedziela.pl/artykul/106177 ... a-w-Biblii

***
Biblia, zgodnie z duchem swego czasu i otoczenia używa słowa "serce" (leb, lebab) na określenie nie tylko siedziby uczuć (zwłaszcza miłości) jak to czyni się dzisiaj, ale również rozumu, woli i pamięci. Serce oznacza całego człowieka wewnętrznego, wraz z jego sumieniem, uczuciami, namiętnościami, a zwłaszcza z jego religijnym usposobieniem. "Serce" to kwintesencja odwagi, dzielności i zdecydowania, wewnętrznego przekonania, planów, zamierzeń i decyzji moralnych całego, niepodzielonego człowieka.

W Piśmie Świętym słowo to w takim właśnie przenośnym znaczeniu występuje ponad tysiąc razy, z czego około 130 razy w Księdze Psalmów.
https://biblia.wiara.pl/slownik/67ea4.S ... lowo/SERCE

***
w Piśmie Świętym nerki są symbolem fizycznej tężyzny człowieka lub ludzkiego wnętrza.

Mają więc dwa znaczenia: jako wezwanie do działania lub przypomnienie władzy Boga nad nawet najbardziej ukrytymi elementami ludzkiej osobowości.

Serce, w symbolice biblijnej, oznacza siedlisko rozsądku, woli, uczuć, czyli tego, co w człowieku duchowe, oraz symbol życia. W sercu rodzą się czyny człowieka i wypisane jest Boże prawo. Zestawione razem nerki i serce oznaczają ludzkie wnętrze, duchowość.
(za: Gość Niedzielny Nr 25/2002)

***
Wyjątkowo trafne jest stwierdzenie francuskiego filozofa Błażeja Pascala „Serce ma swoje racje, których rozum nie zna” (Myśli, 277). Wg Biblii serce obejmuje bowiem także sferę umysłową: „Serce rozumne dąży do poznania” (Prz 15, 14). Używa się np. stwierdzenia „myśleć w swoim sercu”; mówi się też: „ukraść serce” to znaczy „mylić się” lub „stracić głowę”. Salomon w wigilię swojej intronizacji prosi Boga o „serce mądre”, by potrafił rządzić sprawiedliwie i dobrze (por. 1 Krl 3, 9). Serce jest więc rzeczywistością wewnętrzną, która wyraża pełną świadomość człowieka i stąd w Biblii znajdujemy to określenie prawie dwa tysiące razy. Serce to niejako centrum świadomego życia, symboliczne źródło myślenia i woli, decyzji i postaw moralnych: „Serce człowieka wyznacza drogę” (Prz 16, 9) i „serce knuje złe plany” (Prz 6, 18), ponieważ – jak mówi Jezus – „z serca ludzkiego pochodzą złe myśli, nierząd, kradzieże, zabójstwa, cudzołóstwa, chciwość, przewrotność, podstęp, wyuzdanie, zazdrość, obelgi, pycha, głupota” (7, 21-22). Łaska Boża próbuje przemieniać to serce, które jak mówi Biblia jest otłuszczone, ociężałe, zatwardziałe. Otwiera je na dobro, by nie było „skamieniałe” w złych wyborach. Pan Bóg mówi w Księdze Ezechiela, że da ludowi nowe serce: „Z ciała ich usunę serce kamienne, a dam im serce cielesne (11, 19). Oczywiście serce jest też symbolem uczuć i głębokich przeżyć. Zakochany z księgi Pieśni nad Pieśniami woła przecież: „Oczarowałaśme serce, siostro ma, oblubienico, oczarowałaś me serce jednym spojrzeniem twych oczu” (4, 9). Mędrzec z Księgi Przysłów ostrzega natomiast przed kobietą przewrotną: „jej wdzięków niech serce twoje nie pragnie” (6, 25). Serce, jak widać, obejmuje cały wachlarz cech i wartości zawartych w duszy oraz staje się podstawową cechą Boga-Osoby, jak to pokazuje Pismo Święte. Pan ma serce, które czuje, dokonuje wyborów i myśli: „Jakże cię mogę porzucić, Efraimie, i jak opuścić ciebie, Izraelu? […] Moje serce na to się wzdryga i rozpalają sięmoje wnętrzności” – czytamy u Ozeasza (11, 8). Także w przypadku Chrystusa Ewangelie przywołują obraz serca. Do tego obrazu w pewien sposób, choć nie wprost, odwołuje się św. Jan w swym bardzo ekspresyjnym fragmencie o boku przebitym włócznią żołnierza. Bezpośrednio mówi się natomiast o sercu tylko jeden raz: „Przyjdźcie do Mnie wszyscy, którzy utrudzeni i obciążeni jesteście, a Ja was pokrzepię. Weźcie moje jarzmo na siebie i uczcie się ode Mnie, bo jestem cichy i pokorny sercem” (Mt 11, 28-29). To właśnie z tego apelu zrodzi się tradycja modlitwy do Najświętszego Serca Jezusa, która swój szczególny impuls znalazła w osobie św. Małgorzaty Marii Alacoque (1647-1690), kanonizowanej w 1920 roku przez Benedykta XV. W Dziejach Apostolskich (1, 24 i 15, 8) mówi się jeszcze o Bogu, który jest kardiognóste – „znawcą serca”. Potrzeba, by człowiek ofiarował swe serce – to, co stanowi najgłębszą istotę jego wnętrza – Bogu samemu. Znaczące jest pod tym względem wyjątkowe i tak bardzo cenne dla hebraizmu wyznanie wiary, zwane od jego pierwszego słowa Shema’ – „Słuchaj!” Pochodzi z Księgi Powtórzonego Prawa: „Słuchaj, Izraelu, Pan jest naszym Bogiem – Panem jedynym. Będziesz miłował Pana, Boga twojego, z całego swego serca, z całej duszy swojej, ze wszystkich swych sił” (6, 4-5). To wyznanie będzie bardzo drogie Jezusowi, który będzie je też uważał za „największe ze wszystkich przykazań” (Mt 22, 36-37). Ta „religia serca” nie oznacza jednak duchowości sentymentalnej, lecz pełne przylgnięcie całym wnętrzem do Boga.
https://www.przewodnik-katolicki.pl/Arc ... ciol/Serce

****
Jest o wiele szersza niż to, co funkcjonuje w naszym kulturowym kręgu skojarzeń. Jest też często obca i daleka od naszych wyobrażeń. Takim organem, o którym poniekąd zapomnieliśmy w symbolicznym obrazowaniu naszych odczuć, są nerki. „Panie Zastępów, Ty, który doświadczasz sprawiedliwego, patrzysz na nerki i serce” – mówi pełen udręki Jeremiasz, prorok oskarżany przez swych wrogów o wszelkie zło, na czele ze zdradą swego narodu, w czasie najazdu potężnego Babilonu.


A prorok oddaje swemu Panu prawdę o swoich nerkach. Czym był dla proroka ten narząd? Nerki w jego kulturowym kręgu, obecnym także w całej kulturze Bliskiego Wschodu, były siedliskiem uczuć i motywów działania. One, jak to widział biblijny Hiob, potrafiły mdleć z tęsknoty. Nerki właśnie – w prorockiej wizji Jeremiasza – badał, szukając dobrych uczynków, Pan Bóg. One wreszcie potrafią się weselić, jak o tym uczy biblijna Księga Przysłów.



Jeremiasz, oskarżany o zdradę, cierpiał. Miał świadomość, że jest wysłańcem Boga. Jego słuchacze odrzucali to, co głosił. Jego nerki, siedlisko uczuć i działań, pełne były cierpienia. A przecież potrafił przemóc ten stan beznadziei. „Śpiewajcie Panu, wysławiajcie Pana! Uratował bowiem życie ubogiego z ręki złoczyńców” – wieści prorok, intonując hymn chwały. Jeremiasz nie jest postacią odosobnioną w tekstach Starego Testamentu. To wręcz stała cecha biblijnych lamentacji, których pełno choćby w Psałterzu. One nie zanurzają się w rozpaczy. One, po treściach opowiadających o bólach i przeciwnościach, kończą się przychodzącymi na koniec aktami ufności, związanymi z pamięcią o tym, że do Pana Boga należy historia.
https://www.gosc.pl/doc/2051193.Nerki-pelne-ufnosci

***
Boże sprawiedliwy, Ty, co przenikasz serca i nerki” – czytamy w wezwaniu z „Modlitwy oczernionego” w Księdze Psalmów (Ps 7, 10). „Ja jestem Ten, co przenika nerki i serca” – mówi zaś przytaczany przez św. Jana w Apokalipsie Syn Boży (Ap 2, 23). Aby zrozumieć sens tych odniesień, wspomnieć trzeba, że w wierzeniach starożytnych Hebrajczyków każdy z ludzkich czy zwierzęcych organów odgrywał swoją rolę nie tylko zgodną z dzisiejszą wiedzą medyczną, ale też w budowaniu osobowości każdego człowieka – wyznawanych przez niego wartości, jego charakteru i usposobienia. Nerki uchodziły w tym systemie przekonań za siedzibę ludzkiej świadomości, warunkującą sposób myślenia człowieka. Dzięki nim, w przeświadczeniu antycznych ludów semickich, człowiek posiadał również m.in. zdolność odczuwania smutku czy bólu.

Przekonania te były zakorzenione w tamtych społecznościach do tego stopnia, że judaistyczni kapłani mieli obowiązek usuwać nerki i nadnercza ze składanych w Świątyni Jerozolimskiej ofiar ze zwierząt. Talmud wspomina nawet, że jedna z nerek odpowiedzialna jest za udzielanie rad dobrych, a druga złych. Ciekawe, jak odniosłyby się do tego np. osoby po przeszczepie.
https://pl.aleteia.org/2017/06/21/czy-n ... iba-duszy/

Znaliście takie znaczenie biblijne serca i nerek?

Awatar użytkownika
Marek_Piotrowski
Legendarny komentator
Legendarny komentator
Posty: 18650
Rejestracja: 1 cze 2016
Wyznanie: Katolicyzm
Has thanked: 2560 times
Been thanked: 4565 times
Kontakt:

Re: Symbolika serca i nerek w Biblii

Post autor: Marek_Piotrowski » 2020-07-02, 23:50

Tytułem dopowiedzenia:
Dziś, podczas liturgii Mszy Świętej, mówimy:
Kapłan: W górę serca!
Wierni: Wznosimy je do Pana

Jeśli jednak zajrzymy do, pochodzących z IV wieku Konstytucji Apostolskich, w tym samym miejscu liturgii znajdziemy następujący dialog:
Kapłan: W górę umysł!
Wierni: Wznosimy go do Pana

(źródło Konstytucje Apostolskie, Księga VIII p.12, tł. Stanisław Kalinowski, Agnieszka Caba, Wydawnictwo WAM, Kraków 2007)
Ostatnio zmieniony 2020-07-02, 23:50 przez Marek_Piotrowski, łącznie zmieniany 1 raz.

ODPOWIEDZ