"Porządek i Przygodność" - streszczenie

[krystian.zawistowski]

Teza Duhema o początkach fizyki w teologii scholastycznej.
(streszczenie książki “Porządek i Przygodność” - link w stopce i https://www.legimi.pl/ebook-porzadek-i- ... 35119.html )

Dwie używane współcześnie teorie grawitacji to teoria Newtona i Ogólna Teoria Względności. Niech posłużą nam za przykład. Teoria Newtona opisuje wzajemne przyciąganie wszelkich ciał masywnych. Uczy się jej w szkole, ale uznaje się ją za nieaktualną. Obowiązującą teorią jest Ogólna teoria względności, w której grawitację interpretuje się na gruncie zakrzywionej czasoprzestrzeni.

Klasyczny newtonowski sposób rozumienia grawitacji został zastąpiony ponad 100 lat temu.
Ale wyjaśnienia Ogólnej Teorii Względności też mogą być zastąpione. Fizycy liczą, że będzie kiedyś kolejna teoria, która opisze zarówno grawitację, jak i zjawiska kwantowe. Równocześnie opis newtonowski nadal zachowuje wielką przydatność w praktyce (w obliczeniach inżynierskich, albo astronomicznych).

Spróbujmy odpowiedzieć na pytanie: co jest w fizyce ustalone w sposób niezmienny? Mimo, że Teorię Newtona niby obalono, to matematyczne zależności między mierzonymi wielkościami są nadal prawdziwe w takim zakresie w jakim je testowano. Są szczególnym przypadkiem Ogólnej Teorii Względności, dla niewielkich mas i energii. Podobnie dynamika Newtona może być wyprowadzona z mechaniki kwantowej.

W tym sensie fizyka odkrywa niezmienną wiedzę: ustalony uniwersalny porządek świata. W tym sensie fizyka robi ciągły postęp, gdyż cały wartościowy spadek przechodzi ze starej teorii do nowej teorii. To zaś, co ulega obaleniu, to wyjaśnienia i obrazy starej teorii. Oto rdzeń metody fizyki według Duhema: uniwersalny, niezmienny, matematyczny porządek świata. Przygodność wyjaśnień i obrazów, które są niepewne i wtórne wobec części opisowej teorii.

Przedmiotem tezy historycznej Duhema jest odpowiedź na pytanie: jak powstała ta najważniejsza część fizyki. Nie fizyka jako całość procesu, ale ta właśnie metoda. Oto wielka zagadka: bowiem o ile medycyna, nawigacja czy inżynieria budowlana rozwinęła się w wielu różnych kulturach, to nic podobnego nie można powiedzieć o fizyce.

Pierwszymi którzy zasłużyli się próbując pojąć regularność natury była wielka trójka filozofów: Sokrates, Platon i Arystoteles. Dwaj pierwsi wskazali, że wyjaśnić procesy natury, to odpowiedzieć: “dlaczego lepiej, że planety poruszają się tak, a tak?”, “dlaczego lepiej, że kamień spada w określony sposób?”. Regularność tłumaczyli istnieniem celowości w naturze, co stało się też fundamentem systemu Arystotelesa. Pojęcie celu dobrze się sprawdza w wyjaśnieniu świata organicznego: drzewo odwraca liście do słońca i produkuje żołędzie by wyrosły nowe drzewa. Kot łapie myszy, by zdobyć pokarm. Ludzie również działają w sposób celowy. Dość rozsądne było, że podobnie można zrozumieć świat fizyki.

Arystoteles dokonał paru kluczowych innowacji.
Na pytanie: jak możemy poznać niezmienną wiedzę o świecie wobec faktu, że świat się zmienia odpowiedział następująco: zależności celowe są stałe i ustalone i możemy poznać je przez powtarzalne obserwacje.

To pozwoliło mu trafnie określić część praw fizyki, jednak popełniając przy tym poważne błędy. Arystoteles twierdził, że to wewnętrzna natura musi sprawiać, że kamień spada, co nie jest zbyt trafnym opisem grawitacji. Zjawiska geofizyki i meteorologii tłumaczył on porównując Ziemię do wielkiego zwierzęcia, które ma wzdęcia i gazy, a niebiosa porównywał do ożywionych istot. Podobne opinie podzielali też stoicy, neoplatonicy i Ptolemeusz.

Chcąc określić pojęcia naukowe Arystoteles bardzo dbał, by wszystko precyzyjnie zdefiniować przez konkretne obiekty i własności.
Ruch postępowy według Arystotelesa to zmiana miejsca przez ciało. Czym jest miejsce? Miejsce to warstwa materii otaczająca ciało. Czym jest czas? Długością ruchu podobnie do długości linii.

Widzimy, że system Arystotelesa ma błędną wizję uporządkowania świata: świat ten jest organiczny i ożywiony. Sposób opisu też jest niewłaściwy, opiera się na tym co widzialne, nie tym, co mierzalne.

Wielkości fizyczne używane współcześnie nie są podobne do pojęć Arystotelesa i sprzeciwiają się jego regułom: są bowiem abstrakcyjnymi interpretacjami teoretycznymi. Rozważmy prosty przykład temperatury. Rozpatrujemy zbiór (klasę równoważności) ciał tak samo ciepłych i przypisujemy im liczbę. Poza tą klasą istnieją ciała cieplejsze lub chłodniejsze: je także łączymy w klasy i nadajemy im liczby, w ten sposób, że każda klasa cieplejsza ma większą liczbę, niż klasa chłodniejsza. Następnie należy wprowadzić hipotezę roboczą, że jeśli cieplejsze i chłodniejsze ciała pozostaje w kontakcie, to chłodne ciało się ociepla, a zimne ochładza, proporcjonalnie do swojej masy. I jeszcze jedną hipotezę: że niektóre ciała rozszerzają się w ustalony sposób pod wpływem ciepła. To pozwala mierzyć temperaturę przy użyciu słupa cieczy, który wchodzi w kontakt z danym ciałem. Tak właśnie działa termometr.

W książce pisałem, że podobne analizy możemy znaleźć u scholastyków. Aktywny do połowy czternastego wieku John Bassols OFM był tym, który przez konstrukcję podobną do powyższej wykazał, że ciepło jest ilością (a nie podobieństwem do idealnej formy ciepła, jak chciał Arystoteles). Miejsce u późnych scholastyków nie jest warstwą otaczającej materii, a relacją równoważności kolejnych, następujących po sobie warstw: pozwala to opracować pojęcie ruchu względnego.

Odrzuciwszy arystotelesową teorię czasu w analogii do długości linii, scholastycy mogą zdefiniować prędkość w chwili czasu i podobnie też szybkość zmian innych wielkości. Oresme opracowuje prymitywny, graficzny rachunek całkowy i stosuje go do kinematyki.
Buridan, odrzucając "natury" ciał nieożywionych, opracowuje teorię impetu, która leży u podstaw pojęć pędu i energii kinetycznej. Oresme toruje drogę Kopernikowi i Mikołajowi z Kuzy przez nowatorski opis grawitacji, ruchu dziennego Ziemi i wielości światów.

Zadziwiające, że u podstaw tych odkryć leżały poglądy filozoficzne bardzo zbliżone do metody fizyki, wypracowane w XIII w. przez teologów i filozofów. Po pierwsze proponowano uniwersalny zrozumiały porządek świata, w którym Bóg wszystko uczynił według "miary, liczby i wagi". Po drugie, franciszkańscy teologowie opracowali tezę o przygodności: jeśli można coś pomyśleć, to Bóg mógłby to uczynić, więc jest to możliwe. Wszystkie twierdzenia arystotelików o logicznej konieczności zostały więc odrzucone, co prędko pozwoliło dokonać opisanej już rewizji fizyki.
Oto dwa fundamenty metody fizyki po dziś dzień: opis mierzalnego porządku świata i przygodność wyjaśnień i obrazów. Tak oto scholastycy, pod wpływem teologii i Objawienia, po mistrzowsku nakreślili plan tej wspaniałej budowli jaką jest współczesna fizyka. To jest historyczna teza Duhema: koniecznym warunkiem powstania fizyki był wpływ katolickiej teologii średniowiecza.

[Quinque]

Teza Duhema o początkach fizyki w teologii scholastycznej...

My wiemy że zakonicy mieli wpływ na naukę. Poza tym, obecnie to raczej takie nauki jak neurobiologia oraz ewolucja zagrażają wierze a nie fizyka

[Marek_Piotrowski]

Teza Duhema o początkach fizyki w teologii scholastycznej...

My wiemy że zakonicy mieli wpływ na naukę.

To jest dużo więcej, niż "wpływ na naukę". To z Kościoła wyszła podstawowa idea, że w ogóle istnieją prawa (m.in. fizyki).

Poza tym, obecnie to raczej takie nauki jak neurobiologia oraz ewolucja zagrażają wierze a nie fizyka

Zwlaszcza wierze tych, co nie rozumieją ani tego, czym jest teologia, ani czym jest fizyka i jakie mają kompetencje.

[Quinque]

Zwlaszcza wierze tych, co nie rozumieją ani tego, czym jest teologia, ani czym jest fizyka i jakie mają kompetencje

Już Ci mówiłem. Jeśli potrafisz w przekonywujący sposób połączyć poligenizm oraz twierdzenie że świadomość i osobowość wynikają z pracy mózgu z wiarą. To przedstaw te wnioskowanie

[Marek_Piotrowski]

Po pierwsze: co ma poligenizm do twojego twierdzenia o świadomości?
Zacznij od zrozumienia tego, czym jest dusza.
Na początek elementarz - cykl artykułów Maroiusza Tabaczka OP na https://contragentiles.pl/

[Quinque]

Chyba logiczne że poligenizm i świadomość to dwa aspekty konfliktu. Niby kiedy twierdziłem że chodzi o to samo

Po drugie link przeprowadza do strony głównej contragentiles. Zapewne chodzi o ten artykuł https://contragentiles.pl/czytelnia/tei ... za-ludzka/ Zobaczmy co Mariusz Tabaczek pisze w rzeczonym tekście

Dusza rozumna występuje wyłącznie u ludzi. Obok wszystkich dyspozycji właściwych duszy wegetatywnej i zmysłowej, jest źródłem samoświadomości, intelektu i wolnej woli6

Dodam też że obecnie wolna wola jest kwestionowana przez sporą rzeszę neuronaukowcow, przyczyną tego stanu rzeczy jest eksperyment Libeta

Dalej autor pisze

Tym, co odróżnia nas od innych zwierząt, jest posiadanie rozumu, czyli władz intelektualnych (duchowych)10. Tomasz rozróżnia w tym miejscu intelekt bierny i czynny. Intelekt bierny jest zdolny do przyjęcia informacji płynących od władz zmysłowych (zewnętrznych i wewnętrznych), a więc (przynajmniej częściowo) zależny od ciała i narządów zmysłów. Natomiast intelekt czynny umożliwia człowiekowi wykształcenie ogólnych pojęć abstrakcyjnych, na przykład pojęcia „pies”, które mogę odnieść do każdego konkretnego psa, czy też pojęć matematycznych11. Jako taki, intelekt czynny jest – przynajmniej w pewnym sensie – niezależny od ciała i narządów zmysłów. Jest władzą czysto duchową. Co więcej, zdolność myślenia abstrakcyjnego pozwala nam wykształcić i rozumieć pojęcia, takie jak dobro, piękno czy prawda. Stanowi to z pewnością o odrębności i wyjątkowym charakterze natury ludzkiej

Jak widać, dusza posiada pewne cechy które obecnie przypisywane są pracy mózgu

[Marek_Piotrowski]

Przeczytaj całą serię artykułów o.Mariusza Tabaczka, bo on tłumaczy, jakie bzdury piszesz.

[Quinque]

Aha, czyli żadnego komentarza nie będzie. Tak myślałem

[Marek_Piotrowski]

Oczywiście, że nie. Po pierwsze, nie czuje się powołany do uzupełniania edukacji kogoś, kto sam tego nie chce, po wskazaniu tekstów, uczynić.
Po drugie, tłumaczyłem Ci to już jak krowie na rowie kilkukrotnie.

[Quinque]

Oczywiście, że nie. Po pierwsze, nie czuje się powołany do uzupełniania edukacji kogoś, kto sam tego nie chce, po wskazaniu tekstów, uczynić.
Po drugie, tłumaczyłem Ci to już jak krowie na rowie kilkukrotnie.

Poprostu powiedz ze podludź jak ja nie zasługuje na czerpanie z Krynicy mądrości zwanej Marek Piotrowski

[Andej]

Arogancja mądrości z ignorancją ciekawości chyba nigdy się nie zejdą.

A swoją szosą, uważałbym te pytania ze humorystyczne, gdyby nie były zadawane ze śmiertelną powagą.

W niniejszej "dyskusji" brakuje tylko złośliwej ironii mistrzyni tego gatunku.

[Marek_Piotrowski]

Ależ recepta jest prosta: czytać mądrzejszych. Dziś mamy ten przywilej, że możemy to robić w Internecie, artykuły są na wyciągnięcie ręki.
Tyle, że trzeba czytać z chęcią nauczenia się czegoś, a nie z nastawieniem na potwierdzenie tezy, na której czytający się zafiksował.
Jednak jeśli ktoś z jasnego i dość przejrzystego tekstu (a właściwie serii tekstów) Mariusza Tabaczka wyciąga wnioski całkowicie odwrotne do autora, to nie widzę szans.

[Quinque]

Arogancja mądrości z ignorancją ciekawości chyba nigdy się nie zejdą.

A swoją szosą, uważałbym te pytania ze humorystyczne, gdyby nie były zadawane ze śmiertelną powagą.

W niniejszej "dyskusji" brakuje tylko złośliwej ironii mistrzyni tego gatunku.

Przeczytałem wystarczająco dużo materiałów z zakresu relacji neurobiologia - wiara i mam pelne prawo wypowiadać się w tej materii. Skoro Marek Piotrowski nie potrafi mi wyjaśnić jak łączy fakt ze wymienianie przez Tabaczka funkcje duszy są obecnie wyjaśniane przez przez pracę mózgu

[Andej]

Wyjaśniane?
Relacje dusza - mózg istotnie są. Ale mózg nie zastąpi duszy, ani dusza rozumu.
Nie uważam, aby był sens uzależniać to, co niematerialne jest, od materii.

[Marek_Piotrowski]

Skoro Marek Piotrowski nie potrafi mi wyjaśnić jak łączy fakt ze wymienianie przez Tabaczka funkcje duszy są obecnie wyjaśniane przez przez pracę mózgu

o.Tabaczek tłumaczy to dość dokładnie. Wystarczy przeczytać.