Maryjo, oddaję Ci moje stopy, żeby nie uciekły z sali kiedy zobaczę kobietę młodszą ode mnie, przy łóżku której stoi mąż i kilkuletnie dzieci. Ty ich pocieszaj, pokrzepiaj, Ty ich zapewniaj, że mówimy tylko „Do zobaczenia…”

Wdech -wydech

Wolontariat w hospicjum uczy mnie wdzięczności za… wszystko. Za każdy drobiazg. Za słońce i za deszcz. Za zupę ogorkową i spacer nad rzeką. Nawet zmęczenie po pracy jest łaską, bo mogę prowadzić normalne życie. Tak, to łaska, nie oczywista oczywistość.
Dziękując, żyje się znacznie łatwiej, kiedy widzi się to co jest, zamiast szperać usilnie w tym czego nie ma.
Moim mentorem w tej kwestii stał się pewien mężczyzna.
Nad łóżkiem karteczka „Pan Wojtek”
W łożku wyczerpany wojownik, uzbrojony jedynie w wąsy z tlenem. Pozycja maksymalnie siedząca. Wojownik ma ok 60 lat. Gęste włosy w kolorze sól i pieprz, wąs pod kolor.
-Dzień dobry.
(Idiotyczne, nieadekwatne do sytuacji przywitanie, ale jak zacząć… Mamy tak bogaty język, a nie ma w nim odpowiednika przywitania określającego dzień średni, bywało lepiej…)
Patrzy na mnie. W tym spojrzeniu jest strach, zmęczenie i skupienie na walce. Charczący wdech-wydech. Każde kaszlnięcie maluje grymas na twarzy. Wdech, bulgoczący wydech. Czuję się totalnie bezsilna.. Chcę pomóc. Jak pomóc? Dotykam ramienia i pytam czy posiedzieć przy Nim. Zamyka oczy na kilka sekund-tak.
Piżamowy kamuflaż w granatowo-zieloną kratę, jest bez szans, w konfrontacji z moją dłonią. Czuję pod palcami nagi szkielet. Patrzę na okno. Już otwarte. Więcej świeżego powietrza do sali nie wpuszczę. Tak naprawdę chcę uciec, bo nie potrafię przyjąć własnej bezradności. Ręka wojownika spoczywa na karku. Spojrzenie na mnie i znów ręka na karku. Podkurczone palce w geście jakby drapania. Badawcze spojrzenie na mnie.
-Mam Pana podrapać po plecach?
Skinienie głowy.
Przez krótką chwilę przesuwam palcami po karku i plecach z minimalnym zaangażowaniem paznokci. Okryte cienkim materiałem, tak bardzo wyczuwalne kości odbierają moim ruchom pewność.
Wdech-wydech. Kaszel. Bulgoczący dźwięk wydobywający się z płuc i ten ogromny ból emanujący z twarzy, ściskają moje serce w imadle niemocy. Po krótkim ataku duszności Waleczne Serce ponownie pokazuje gestem na plecy.
Szur-szur. Szur-szur. Mężczyzna trwa w skupieniu. To dobrze, nie chcę, żeby widział jak bardzo spociły się moje oczy. Wdech-wydech. Wdech-wydech. Charczenie jakby ustaje. Wdech-wydech. Zmarszczone czoło wygładza się.
Szur-szur. Szur-szur.
Miarowy, spokojny oddech pacjenta jest dziś moją małą-wielką radością. Nie robię nic i robię wszystko co w tej chwili mogę zrobić. Zwalniam, po chwili przestaję. Badawcze spojrzenie mobilizuje moje palce do dalszej pracy.
Powieki opadają. Wdech-wydech.
Ja tez zamykam oczy. Widzę naprężone ciało Zbawiciela na krzyżu. Wdech-wydech. Dziękuję Jezu, że mogę przy Tobie posiedzieć…
Wojownik zasypia. Wdech-wydech. Upewniam się, cofam dłoń z pleców. Wdech-wydech.
Cichutko wychodzę.
Nie wiem co czuję… Chwilową ulgę, że pacjent choć przez chwilę może odpocząć. Nieudolną próbę współodczuwania i nieracjonalną miłość do człowieka, którego poznałam jakieś kilkadziesiąt szurnięć po plecach temu. Człowieka, którego widziałam pierwszy i ostatni raz (w tym życiu).
Wychodzę z hospicjum. Paciorki różańca przemykają przez moje palce. „Dla Jego bolesnej męki…”
Wdech-wydech.
Wdech-wydech.
Oddech. Oczywisty. Naturalny. Jakby żaden nia miał być tym ostatnim.
Wciągam powietrze aż do granic bólu. Wciagam błękit nieba i eksplozje soczystej zieleni. Wciągam życie.

„Jem oczami…”

Hospicjum. Kolejny dzień mojej posługi wolontariuszki. Pani Alina siedzi na łóżku, zerkając na ekran telewizora z taką uwagą, że nawet nie zarejestrowała momentu, kiedy weszłam do sali. Przez płaskie, migoczące, rozkrzyczane na świat okno, mignął mi pstrąg, gałązka rozmarynu i pomidory koktajlowe. Wszystko spowite parą, unoszącą się nad solidnymi garnkami. Kobieta spojrzała na mnie, by rozciągnąć wargi w uśmiechu. Każdy pacjent w hospicjum jest charakterystyczny, a ja chcę się zagłębić w wyjątkowość każdego, jakby był studiowanym pod mikroskopem płatkiem śniegu. Pani Alina dobiega 60-tki, ma włosy do ramion w pięknym odcieniu rudości. Pierwsze kolorystyczne skojarzenie to pasące się latem na polach sarny, których jako dziecko wypatrywałam z okna pociągu. Oczy szare, niby niepozorne, ale jeśli przyjrzeć się bardziej, można dostrzec zielonkawe plamki, rozrzucone na tęczówce w porywie artystycznej abstrakcji. Moja wyobraźnia projektuje obraz pacjentki spoza murów hospicjum. Piżamy niczym szkolne mundurki, choć wcale nie takie same, nie zdradzają charakteru ich nosicieli. Widzę ją ubraną w brązowa spódnicę do kolan, kremową bluzkę z ozdobnym, delikatnym haftem i camelowe pantofle z paskiem wokół kostki na stabilnym obcasem. Uwagę przykuwa duża broszka z bursztynu z zatopioną ważką, która jakby sygnalizuje, niby dobrze znane, a wciąż zapominane hasło: „carpe diem”.
-Dzień dobry. Jak Pani dzień?
Kobieta sięga po zeszyt i długopis- podręczny zestaw obowiązkowy. Nieprzyjaciel, nazywany czasem przez pacjentów „gnojkiem” rozpanoszył się w krtani. Kobieta pisze tak wyraźnie, że nie muszę odwracać kartki, tylko swobodnie czytam do góry nogami.
„Jem oczami. Dawniej lubiłam eksperymentować w kuchni. Łączyć smaki” uśmiecha się i przelotnie zerka na ekran, gdzie brzuchaty kucharz miesza gęstą zupę niczym tajemną miksturę w kotle baby jagi.
-Od dawna je Pani oczami?- pytam patrząc na stojące na stoliku mleko przeznaczone do żywienia przez PEGa czyli gastronomię. Temat dobrze mi znany z pracy w DPSie gdzie karmię w ten sposób swoich małoletnich podopiecznych.
„Od pół roku”.
Przez myśl przebiegła mi poranna kawa i bułka z żółtym serem pochłonięta niemal w biegu. Zawstydziłam się, że niektórzy tęsknią za czymś tak prozaicznym, by poczuć smak, a ja nie zastanawiałam się nad tym, by uczynić z posiłku zmysłową przygodę.
Krótko po spotkaniu z Panią Aliną mój przyjaciel zaprosił mnie na własnoręcznie przyrządzone co nieco. Patrząc jak sprawnie kroi pieczarki moja myśl wróciła do sali na oddziale C, do jedzącej oczami pacjentki i tego jak śledziła akcję kulinarnego programu, niczym pełny napięcia western. Tymczasem pieczarki wraz ze szpinakiem wylądowały w piekarniku, szczelnie przytulone francuskim ciastem. Skupiłam się całą sobą. Pyszne… Pochwaliłam sprawcę uczty, ale może warto robić to częściej. Doceniać. Każdy posiłek i tego kto go przygotuje…

P.S. Jak Twoje śniadanie? W biegu? Spróbuj nadrobić obiadem. Rozsmakuj się. Jedz wzrokiem, węchem, smakiem. To też łaska. Jedna z wielu, które zatrważająco przeciekają przez palce…

Miejsce tylko dla Boga.

Na kursie dla wolontariuszy hospicjum omawialiśmy etapy przyjmowania własnej śmierci: Zaprzeczenie i izolacja. Gniew. Targowanie się o życie. Depresja. Pogodzenie się ze śmiercią. Wychwytuję pojedyncze etapy. Nie da się wcisnąć żywego człowieka w sztywne statystyki. Czasem pacjent zatrzymuje się na pierwszym etapie. Zdarza się przyspieszenie do ostatniej fazy, eliminujące po drodze wszystkie pozostałe. Kolejność jest ruchoma. Każdy człowiek jest inny, jak każda śmierć.
Zaprzeczenie to 70- letni Pan Staś, który jest zbyt słaby, by utrzymać kubek z herbatą, ale opowiada o swoim ogródku w czasie teraźniejszym. Zupełnie jakby nocą wyskakiwał przez okno, na ściśle tajną przepustkę, by zadbać o ten wypieszczony wieloletnią troską skrawek ziemi. Z pasją dziecka opowiada o obiecanych przez sąsiada sadzonkach pomidora, które w wyobraźni umieścił tuż przy pietruszce. Na podobnym etapie jest też Pani Magda, która mówi o kolejnych zdiagnozowanych przerzutach, ale też o milowych krokach jakie medycyna stawia w bombardowaniu komórek nowotworowych. Z trudem oddycha. Koncentrator tlenu rozpyla do nozdrzy życiodajny pierwiastek. Na poduszce chemioterapia rozsypuje jej krótkie kasztanowe włosy. Jakbym patrzyła na dmuchawiec, który za sprawą kolejnego podmuchu wiatru traci swoje nasiona. Nie wstaje z łóżka. Zaprzestano już jakiejkolwiek rehabilitacji. Przerzuty do kości. Mimo to zastanawia się, kiedy wróci do domu.
Gniew. Pan Tomek mówi szybko, podniesionym, nasączonym irytacją głosem: „Dlaczego mnie to spotyka?! Lekarze od początku leczenia źle mnie zdiagnozowali! Na pewno można było zastosować skuteczniejszą terapię! Jestem za młody. Mam tyle planów. Dlaczego inni się śmieją, kiedy ja cierpię. Dlaczego inni żyją kiedy ja umieram?” Ukradkiem zerkam ze współczuciem na jego żonę, która przychodzi codziennie. Dyskretnie wyciera nos, kiedy otrzymuje od męża kolejną reprymendę dotyczącą przyniesionego obiadu, z cyklu: nieodpowiednia wielkość kosteczek pokrojonej marchewki. A ona przychodzi dzień, w dzień, bez słowa skargi. Wierna jak pies…
Targowanie się wprowadza w życie Pani Kasia, która kłóci się i przekomarza z Panem Bogiem o jeszcze szczyptę piasku w klepsydrze życia. Synowa jest w ciąży. Piąty miesiąc. Jeszcze cztery miesiące i mogę umrzeć. Wcześniej targowała się do pierwszego trymestru, teraz do rozwiązania.
-Muszę zobaczyć wnuka. Przytulić.- Widzę jak się rozmarzyła. Chyba w wyobraźni całuje bose, niemowlęce, stópki…
Depresja to Pani Kinga, która odwraca twarz w stronę okna, kiedy wchodzę do sali. Za każdym razem. Wypróbowałam różnorakie punkty zaczepienia rozmowy. Bezskutecznie. Milczące towarzystwo, czy propozycja zaparzenia herbaty również napotykają gruby mur. Dawno nie widziałam tak smutnych oczu. Nie wiem, czy poza cichą modlitwą mogę zrobić dla niej cokolwiek.
Pogodzenie się ze śmiercią obrazuje Pani Weronika. Kiedy zobaczyłam ją pierwszy raz, siedziała na łóżku z zamkniętymi oczami i wielkimi słuchawkami na uszach. Podrygiwała w rytm muzyki, nucąc pod nosem. Kiedy mnie zobaczyła, uśmiechnęła się i błyskawicznie zdjęła słuchawki. Wskazała stojące przy łóżku krzesło ruchem tak energicznym, jakby odganiała muchy.
-O! Siadaj skarbie. Siadaj. Jak ja lubię odwiedziny.
Jej oczy błyszczą. Gadamy, tzn. w 90 procentach to ja słucham jej uroczego słowotoku. Kiedy wyczerpała temat wnuków, zaczyna opowiadać o swojej chorobie. Nigdy o to nie pytam. Nie mogę i nie chcę, chyba że pacjent sam zainicjuje temat.
-Kocham żyć, ale co zrobić… Taka kolej rzeczy. Mam 85 lat. Swoje przeżyłam. Miałam dobre życie. Nie mówię, że łatwe, ale dobre. Pan doktor powiedział, że niedługo przestanę chodzić i będę coraz więcej spała. Wiem, że już niedługo zasnę tak na dobre.
Czego oczekuje od wolontariusza pacjent? Nie przejdzie poklepanie po ramieniu: „Będzie dobrze, wyzdrowieje Pani. Głowa do góry.” Nie mam absolutnie żadnego prawa zbywać pacjenta tanimi tekstami. Nie mam prawa dawać pustej nadziei i nie mam prawa jej odbierać. Moim zadaniem jest podążanie, trwanie pół kroczku za nim. Dostosowanie się, niczym kameleon do etapu, który obecnie przeżywa. Chyba lepiej po prostu wysłuchać, otrzeć łzy i chwycić za rękę niż próbować powiedzieć coś mądrego. Myślę, że wcale nie oczekują profesjonalnych odpowiedzi. Oczekują otwartego serca. Obecności. Zainteresowania. Nawet moja pojawiająca się czasem łza niczego nie psuje. Jestem człowiekiem, nie robotem. Nie znam odpowiedzi na trudne pytania. Wiedziałam, że się pojawią. Chciałoby się czasem w takim momencie wcisnąć pauzę, wziąć głęboki oddech, poprosić o inny zestaw pytań, lub telefon do przyjaciela. Nie da rady. Spojrzenie pacjenta bada, wyczekuje. Brak wiary w to co mówię dyskwalifikuje mnie do dalszej rozmowy. Będzie już tylko pogadanka, nie rozmowa. Będziemy pływać po powierzchni „ładnej pogody” i „niedosolonej zupy na obiad”. Siedzę przy łóżku. Tak blisko, a jednocześnie tak daleko. Nie wiem co czują. Tylko nieudolnie współodczuwam. Kiedy skończę posługę, zdejmę identyfikator i żółtą koszulkę z napisem „wolontariusz”, zdezynfekuję ręce i wyjdę. Oni zostaną. Sami. Każdy człowiek jest sam. Całe życie. Od narodzin aż do śmierci. Nawet w gronie najbliższych osób. Nikt nie jest zdolny do takiego stopnia współodczuwania, by przeniknąć do serca drugiego na wskroś. Nawet rodzona matka, która przepowiadała w dzieciństwie grypę już dwa dni przed pojawieniem się pierwszych symptomów choroby. Ta, która znała rozterki nastoletniego, zakochanego serca, choć wargi nie pisnęły ani słówka. Kiedy sprawdzian z matematyki nie poszedł, też wiedziała, ale nawet ona jest lata świetlne od serca własnego dziecka. To miejsce dla Boga. Tylko On zna człowieka lepiej niż on sam siebie

STARA KOZA I KROMKA CHLEBA

Bilet

Pacjenci czasem wracają do mnie, po kilku miesiącach, po roku… Tak po prostu. Nie dają spokoju. Dreptają w myślach, w swoich przydużych szlafrokach, owinieci pastelowym materiałem jak naleśniki. Wracam na konkretny oddział, konkretną salę, lokalizuję bezbłędnie właściwe łóżko. Sytuacje, rozmowy, oczy jak linie papilarne. Może proszą o modlitwę. Dziś z nogi na nogę szura osiemdziesiecioletnia Pani Terenia.

-Mama była… Tata też. Mówili, że przyjdą niedługo, ale jeszcze nie teraz.
-Jak wyglądali Pani Tereniu?
-Byli młodzi, jasno ubrani. Mama miała ładne wlosy.
Pani Teresa znika w oczach, ale jej oczy błyszczą do końca. Są groteskowo okrągłe, wręcz przerysowane. Miodowe. Spokojne. Pogodzone. Wypatrujące. Sok jabłkowy w zielonym kartoniku z kreskówkową paszczą lwa. Trzy łyki. Zawsze bierze trzy. Przepisowo. Nie mniej i nie więcej. Włosy sztywne, krótkie- balejaż soli i pieprzu. Palce długie i smukłe. Każda dłoń tworzy osobną watahę pięciu osobników, polujących na moje. Atakują zza zbocza pofałdowanej kołdry. Namierzyły obecność i poświęcony czas. Dopadły moją rękę, ale ona pozwoliła się dopaść.
– Odświeżę Panią. Zaraz wracam.- „Odświeżenie” to nasz szyfr. Coś w stylu: „Najlepsze kasztany są na placu Pigalle” i wszystko jasne. Wiadomo, że nie chodzi o obmycie dłoni czy zroszonej potem twarzy. Ważne, by ze zmienionym pampersem nie wyrzucić godności człowieka.
Wizyta po kilku tygodniach demaskuje, że kolejne spotkanie z rodzicami niedługo. Skóra staje się szytwna, jakby woskowa, oddech płytszy. Zamiana ról w stadach. Moje palce wychodzą z inicjatywą. Nagle… Patrzy uważnie, jakby sondowala, czy naprawdę widzi, czy to efekt placebo, bo tak bardzo chce zobaczyć. Półuśmiech. Wodzi wzrokiem. Przyszli? To głupie, ale nie wiem czy wstać, miejsca ustąpić, zostać, wyjść? Zamyka oczy. Sięgam po miłosierne oblicze z obrazka, tuż przy imieniu nad łóżkiem. Wsuwam w jej jasną dłoń. Czasem to robię, jakby „Jezu ufam Tobie” było biletem na drugą stronę. Nie wiem czy pierwszą klasą. Nie wiem czy ulgowym. Coś zapłacić pewnie będzie trzeba. Byle do celu. To nie wydech jest ostatni. Ostatnia porcja tlenu potrzebna by wyjść na peron. Klatka piersiowa jak walizka. Ostatni wdech i zawartość serca. Wszystko jest. Nic więcej nie potrzeba. Odprowadzam ją na stację z szyldem „Wieczność” i poprawiam jej włosy.